Şefkat
Şefkat Nedir?
Şefkat birçok farklı tanıma sahiptir, ancak en basit haliyle nazik olmak, diğerinin acısını fark etmek, yaşadığı şeyleri anlamak ve karşısındakinin acısını hafifletme çabasıdır. Şefkat, eylemle ortaya çıkar. Aslında acıyı ve sıkıntıyı önleme amacıyla hareket etmektir.
Şefkat, iki farklı psikolojik dinamikle ilişkilendirilir. Bunlardan ilki, sıkıntıyı ve zorluğu fark etme, bu zorlukla ilgilenme, tolere etmeye çalışma ve anlama becerisidir. İkincisi ise fark edilen sıkıntıyı ve zorluğu azaltmak için akıllıca harekete geçmektir. Şefkat, bireye zorluk ve acıya yönelme cesareti verir. Bu sayede birey acılarına ve zorluklarına bakabilir ve onlarla kalabilir.
Şefkat, bireylerin yaşam sıkıntılarına uyum sağlamalarını ve bu sıkıntıları atlatabilmelerini kolaylaştırabilir. Şefkat ile ilgili yapılan araştırmalar, şefkatin üniversite öğrencilerinin zorluklarla başa çıkmasına, üstesinden gelmesine ve hayatlarına devam etmelerine yardımcı olduğunu göstermektedir. Ayrıca şefkatin, bireyin hayatta daha büyük bir gelişme göstermesine ve anlam duygusu oluşturmasına yardımcı olabileceği de anlaşılmıştır.
Şefkatin Farklı Akışları
Şefkat Odaklı Terapinin kurucusu Paul Gilbert’a göre, şefkat kapasitesinin uygulamalarını içeren farklı yönelimler ve şefkatin farklı akışları vardır. Bir birey ötekine şefkat gösterebilir, ötekinden şefkat alabilir ve kendine şefkat gösterebilir. Bunlar, şefkatin farklı uygulamaları ve akışlarıdır.
Bu akışlar birbirlerini etkileyebilir. Örneğin, başkalarından şefkat almayı kabul eden biri, kendine karşı da şefkat gösterme konusunda daha rahat olabilir.
Ötekinden gelen şefkat, bir kişinin diğerine ilgi, nezaket ve destek göstermesini ifade eder. Bireylerin, şefkatli niyetler ve davranışlar sergileyen sevecen sosyal ortamlarla çevrili olmasıyla ilişkilidir. Gilbert’ın teorisine göre, ötekinden şefkat alabilmek, bireyin zorluklar sırasında kendini yatıştırma sistemini geliştirebilmesini kolaylaştırır.
Araştırmalar, şefkatin psikolojik ve fizyolojik iyilik hali üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir. Şefkatin, potansiyel stres tepkilerini azalttığı ve sakinleştirme sistemini harekete geçirdiği bilinmektedir. Sürekli olarak ötekinden şefkat alan birey, zamanla bunu içselleştirerek kendine karşı da daha şefkatli hale gelebilir. Bu durum, yüksek düzeyde kendini yatıştırma kapasitesini aktive edebilir.
Şefkatin bireyin kendisine yönelttiği kısmına “öz şefkat” denir. Öz şefkat, zor dönemlerden geçen bir arkadaşınıza nasıl davranıyorsanız, kendinize de öyle davranmanızdır. Kişi ihtiyaç duyduğunda kendine iyi bir arkadaş olmayı, bir iç düşmandan ziyade bir dost olmayı öğrenir.
Öz şefkat üç temel unsurdan oluşur:
- Öz Nezaket – Zor anlarda kendine sert ve eleştirel olmak yerine, sıcak ve kabul edici bir tutum sergilemektir.
- Ortak İnsanlık – İnsan olmanın doğal olarak zorluklar içerdiğini kabul etmek ve sıkıntıları olağan dışı bir durum olarak görmemektir.
- Farkındalık – Anı yargılamadan ve tanımlamadan deneyimleyerek mevcut olabilmektir.
Öz şefkat, günlük zorluklar ve hayatın iniş çıkışları karşısında güçlü bir kaynak olabilir. Zor dönemlerden geçen bireyler, kendilerine şefkatli bir tutum geliştirerek, bu zamanları daha nazik, sıcak ve kendini onaylayan bir yaklaşımla geçirebilirler.
Şefkat Korkusu
Şefkat korkusu, genel olarak kişinin kendisine ve diğerlerine şefkat göstermeye, aynı zamanda diğerlerinden şefkat almaya da direnç göstermesidir.
Kişiler kendilerini yetersiz hissettiklerinde, bunu hak etmediklerini düşündüklerinde şefkat korkusu ortaya çıkabilir. Şefkat korkusu, reddedilme, endişe, kaçınma gibi davranışlarla kendini gösterebilir. Bu durumu bir tür direnç olarak değerlendirebiliriz.
Bu direncin temelinde, bireyin ilk öğrenme deneyimlerinin ve bağlanma örüntüsünün olduğu düşünülmektedir. Yapılan araştırmalara göre, şefkat korkusu yaş, kişilik ve geçmiş deneyimlerle ilişkili olabilir.
Şefkati Geliştirmek
Şefkat, doğuştan sahip olduğumuz bir şey değildir; pratikler ve egzersizlerle geliştirilebilen bir beceridir.
Şefkat becerilerini geliştirmek için uygulanabilecek yöntemlerden bazıları şunlardır:
- Nezaket meditasyonları yapmak
- Güvenli bir yer imgesi oluşturma egzersizleri uygulamak
- Yatıştırıcı nefes tekniklerini öğrenmek ve uygulamak
- İnsanlarla farklılıklar yerine ortak noktalar üzerinde durmak
- Başkaları hakkındaki yargılarınızı daha yumuşak hale getirmek
- Şefkatli anlarda nasıl hissettiğinizi fark etmek
- Minnettar olduğunuz şeyleri yazmak
Şefkat becerisini geliştirmek, bireyin hayatla daha anlamlı bir ilişki kurmasını sağlar ve zorluklar karşısında dayanıklılığını artırır.
Kaynakça
- Bakalım, O., & Şanal Karahan, F. (2022). Yetişkinlerde Şefkat Korkusu ve Psikolojik Esneklik. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(12), 539-559. https://doi.org/10.21733/ibad.1047549
- Chan, K.K.S., Lee, J.C.K., Yu, E.K.W. et al. (2022). The Impact of Compassion from Others and Self-compassion on Psychological Distress, Flourishing, and Meaning in Life Among University Students. Mindfulness, 13, 1490–1498.
- Gilbert, Paul. (2022). Şefkatli Zihin. Diyojen Yayıncılık.