Mindful Ebeveynlik

Ebeveynlik, bir insanın yaşamındaki en dönüştürücü deneyimlerden biridir. Bu
deneyim kimi zaman mutluluk verici kimi zaman da stres dolu olabilir. Ebeveynlik
serüveni kişisel bir serüvendir. Herkesin birbirinden farklı tecrübeleri vardır. Bu
deneyim sırasında bazen olaylar çıkmaza girebilir. Dün uygulanan “işe yaramış”
beceri, bugün işe yaramayabilir. Ebeveynin içsel kaynakları tükenebilir ve durumla
baş etmekte zorlanabilir. Bu deneyimin içerisinde anlaşılması gerekenlerden biri,
her durumun bir öncekinden bağımsız olabileceği ve bu bilinmedik alanı
deneyimlerken kişinin kalbine, sezgilerine güvenmesidir.
Ebeveynlik deneyimi birçok dinamiğe bağlı olarak gelişir. Ebeveynin kendi
çocukluk anıları, kişiliği, yaşı, çalışma durumu deneyimi etkileyen bazı faktörlerdir.
Bu faktörler ebeveynin çocuğuyla ilişkisi dışında da birey için stres yaratabilir.
Günlük hayatın stresi sırasında zihin, “otomatik pilot” moduna geçer ve bundan
dolayı çocuğunuzla yaşadığınız zorlayıcı anlarda “yanıt” değil, “tepki” vermeye
başlarsınız. Otomatik pilot modu, en basit haliyle zihnin anda kalamaması, geçmiş
ve gelecek arasında dolaşmasıdır. Otomatik pilotta yapılan ebeveynlik, bireyin
kendi potansiyeline el koyabilir. Bu durum karşınıza kaçırılmış fırsatlar, üzüntüler,
pişmanlıklar, dalgınlık ve suçluluk olarak çıkabilir. Ebeveynlik deneyiminin
zorluklarına karşı birey ne kadar uyanık kalabilirse, o kadar bu durumlarla
karşılaşma olasılığı azalır. Birey zihninden çıkar ve durumu daha net bir şekilde değerlendirme fırsatı bulur. Bu fırsatı geliştirmek, ebeveynlik becerilerine bilinçli
farkındalığın katılmasıyla olur (Kabat-Zinn & Kabat-Zinn, 2024).
Bilinçli farkındalık diğer adıyla Mindfulness, bireyin yaşadığı anın farkında
olmasıdır. An içerisinde sahip olduğu duygu ve düşünceleri yargılamadan fark
etmesi ve olduğu haliyle kalabilmesine izin vermesidir. Mindful ebeveynlik, temel bir
ebeveynlik becerisidir ve ebeveynlik eğitimi bağlamında bilinçli farkındalığı teşvik
eden, ebeveynlik müdahalelerinin etkinliğini arttırmayı amaçlayan bir yol olarak
ortaya çıkmıştır. Ebeveynliğe bilinçli farkındalık becerilerinin katılmasının
temelinde, çocuğunuzun davranışlarına sadece tepki vermek yerine, farkındalıkla
yanıt vermeyi içerir. Farkındalık becerisini çocuğunuzla olan ilişkinize uyarlamanızı
ve bu yolla hem çocuğunuzu hem kendinizi kabul etmeye çalışmanızı anlatır.
Mindful ebeveynlik çocuğunuzla ilişkinizi beslemeye, aranızdaki bağı
güçlendirmeye yardımcı olur.
Mindful ebeveynlik becerisi, günlük hayat aktiviteleri sırasında gerçekte neyin
önemli olduğunu akılda tutmayı gerektirir. Ebeveyn olarak yaşanan en zorlayıcı
anlarda geri adım atıp, tekrardan başlamayı gerektirir. Bu geri çekilme sırasında
zorlayıcı ana yeni bir gözle bakıp, sanki ilk defa karşılaşıyormuş gibi “burada
gerçekten önemli olan ne?” sorusunu sormayı sunar. Bu becerinin temelinde,
ebeveyn- çocuk ilişkisine bir tür dikkat ve açıklık getirme vardır. Zorlayıcı anlar
sırasında duygular ve düşünceler bir sis gibi etrafınızı sarar ve o sis sırasında
durumun net bir şekilde farkında olamazsınız. Mindful ebeveynlik becerisi bu sis
perdesini aralamaya yardımcı olur ve durumu dinginlik, sakinlik içerisinde
değerlendirmeyi sağlar.
Zorlayıcı anlarda, ebeveyn olarak kendi ihtiyaçlarınız ile çocuklarınızın
ihtiyaçları karşı karşıya gelebilir. Bir ebeveynin yaşamı ile çocuğunun yaşamı
birbirine bağlıdır. Çocuklar iyi bir durumda değilken ebeveynler acı çeker, aynı şekilde ebeveyn iyi değilken de çocuklar acı çekerler. Bu durum da gösterir ki,
ebeveynin hem kendi ihtiyaçlarının farkında olması hem de çocuğun ihtiyaçlarının
farkında olması ve herkesin ihtiyaçlarının karşılanması için yollar bulunması
durumundan, hem çocuk hem ebeveyn fayda sağlar.
Mindful ebeveynlik, ulaşılması gereken bir nokta değildir, devam eden bir
süreçtir. Bu süreç, ebeveynin kendi düşünce, duygu ve bedensel hislerini, aynı
zamanda çocuğunun yaşadıklarını ve anın kendisini fark etmesini de içerir. Mindful
ebeveynlik becerileri:
1. Çocuğunuzun kendine özgü doğasını, duygularını ve ihtiyaçlarını fark
etmek,
2. Çocuğunuzu dikkatle dinleme becerinizi geliştirmek,
3. Hoş ya da nahoş olsun her an her şeyi olduğu gibi kabul edebilmek,
4. Ebeveynin kendi tepkilerinin farkına varması ve sonrasında duruma uygun,
yaratıcı tepkiler vermek demektir.
Mindful Ebeveynlik Uygulamaları
Çocuğunuz için üzüldüğünüz veya ona kızdığınız bir anı düşünün. Otomatik
olarak verdiğiniz tepkileri fark edin. Çocuğunuz zor bir duygu getirdiğinde bir
ebeveyn olarak siz de tetiklenmiş olursunuz. Böyle anlarda çoğu insan gibi
otomatik tepkiler verirsiniz. Böyle durumlarda otomatik tepkiden çıkıp
farkındalıkla “yanıt” vermek zor olabilir. Çocuğunuza karşı davranışlarınızı
değiştirebilmeniz için ilk olarak duygusal olarak tetiklendiğiniz anları fark etmeniz
gereklidir.
Duygusal olarak tetiklendiğiniz anlar kendi çocukluk deneyimlerinizdeki hisler
ve yargılardır. Örneğin, çocuğunuzun bir restoranda koşuşturduğunu ya da etrafa
yiyecek attığını varsayalım. Böyle bir durumda siz utanç hissediyor olabilirsiniz.
Çocuğunuzun bu davranışı, kendi inançlarınızla çatışıyor olabilir. Duygularınızla tepki vermeden önce, ilk olarak hangi durumda tetiklendiğinizi fark etmek anın

içinde hissettiğiniz duyguyla tepki vermenizi önler. Utancı hissettiğinizde bunu fark
edip hangi tepkiyi vermek istediğinizi seçebilmenizi sağlar.
Duyguyu fark edip anladıktan sonra en önemli kısım zorlayıcı anın
sıcaklığında sakin bir alan bulabilmektir. Dikkati, bedene ve nefese getirmek,
kendinize sakin bir alan yaratmanın bir yolu olabilir. Duygular, nefes ve bedende bir
takım değişiklikler yaratırlar. Bedene ve nefese odaklandığınızda duygunuzu fark
eder ve duygunuzu nefesle yumuşatabilirsiniz. Bu uygulama duygusal tepki vermek
yerine, duruma uygun yanıt vermenizi sağlar.
Çocuğunuz her zaman bir çocuk gibi davranacaktır. Bu onların duygularını her
zaman düzenleyemeyecekleri anlamına gelir. Bu durum ebeveynlik deneyimi
sırasında çocuğunuzun her an sizin duygusal düğmenize basabileceği anlamını
taşır. Siz ebeveyn olarak duygularınızı düzenlemeyi öğrendiğinizde çocuğunuz da
sizi modelleyip duygularını düzenleme de daha başarılı olacaktır. Çocuğunuza yanıt
vermeden önce duraklamayı öğrenmek pratik yapmayı gerektirir ve duyguları
düzenleme yeteneğiniz her an ne yaptığınıza bağlı olarak değişir. Bundan dolayı
ebeveynin öz bakımı çok önemlidir. Birçok ebeveyn kendisine bakım verdiğinde
suçluluk hisseder. Ebeveynin kendini öncelik haline getirmesi, ortaya çıkan hayal
kırıklıklarını daha iyi yönetebilmesini sağlar.
Mindful ebeveynlik becerisi, sürekli gelişen bir beceridir. Bu beceri gelişimi
sırasında zaman zaman eski kalıplara düşerek tepkiler verebilirsiniz. Böyle
durumlarda kendinizi eleştirmek ya da yargılamak yerine bir an için durup ne
olduğuna bakabilirsiniz. Verdiğiniz tepkiyi kabul edebilir ya da çocuğunuzdan özür
dileyebilirsiniz. Bunları yaptıktan sonra her an beceri gelişimine yeniden
başlayabilirsiniz.
Kaynakça

Kabat-Zinn, J. Kabat-Zinn, M. (2024), Mindful Ebeveynlik. (Üçüncü Göz
Yayınevi).
Race, K. (2014), Mindful Parenting. (St. Martins Griffin).
Duncan LG, Coatsworth JD, Greenberg MT. A model of mindful parenting:
implications for parent-child relationships and prevention research. Clin Child
Fam Psychol Rev. (2009). 12(3):255-70.
Kabat-Zinn, J. Kabat-Zinn, M. Mindful Parenting: Perspectives on the Heart of
the Matter. Mindfulness. (2021). 12: 266-268.